नेपालमा बढ्दो साइबर अपराध - चुनौती र समाधानको खोजी

काठमाडौं, चैत ८, २०८१ - नेपालमा पछिल्लो समय साइबर अपराधका घटनाहरू तीव्र रूपमा बढ्दै गएका छन्। सामाजिक सञ्जालको दुरुपयोग, अनलाइन ठगी र डिजिटल सुरक्षाको कमजोरीले आम नागरिकदेखि व्यवसायीसम्म प्रभावित भएका छन्। प्रहरीको साइबर ब्यूरोका अनुसार, चालु आर्थिक वर्षको पहिलो आठ महिनामा मात्रै ५,००० भन्दा बढी साइबर अपराधका उजुरी दर्ता भएका छन्, जुन गत वर्षको तुलनामा ३० प्रतिशतले बढी हो।

हालै काठमाडौंमा एक युवतीले आफ्नो फेसबुक अकाउन्ट ह्याक भएर ५ लाख रुपैयाँ गुमाएको घटनाले यो समस्याको गम्भीरता उजागर गरेको छ। त्यस्तै, गत फागुनमा एक अनलाइन ठगी समूहले "सस्तो सामान बेच्छौं" भन्दै सयौं व्यक्तिबाट पैसा लिएर सम्पर्कविहीन भएको थियो। नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता डीआईजी भीम ढकाल भन्छन्, "साइबर अपराधको प्रकृति बदलिँदै गएको छ। अब हामीले प्रविधिको प्रयोग र जनचेतनालाई सँगसँगै अगाडि बढाउनुपर्छ।"

यो समस्याको मुख्य कारणमध्ये डिजिटल साक्षरताको कमी र कमजोर कानुनी संरचना रहेको विज्ञहरू बताउँछन्। नेपालमा साइबर सुरक्षा ऐन २०७५ लागू भए पनि त्यसको प्रभावकारी कार्यान्वयन हुन सकेको छैन। साइबर सुरक्षा विज्ञ रमेश पोखरेल भन्छन्, "हाम्रो देशमा इन्टरनेट प्रयोगकर्ता २ करोड नाघिसके, तर कति सुरक्षित छन् भन्नेमा ध्यान दिइएको छैन। पासवर्ड सुरक्षादेखि डेटा गोपनीयतासम्मको ज्ञान सर्वसाधारणमा पुग्न जरुरी छ।"

सामाजिक सञ्जालमा फेक अकाउन्ट बनाएर ब्ल्याकमेलिङ गर्ने, फिसिङ लिंक पठाउने र व्यक्तिगत तस्बिरहरू दुरुपयोग गर्ने घटनाहरू पनि बढेका छन्। गत हप्ता मात्रै एक किशोरीको इन्स्टाग्राम अकाउन्ट ह्याक गरेर उनको तस्बिर अश्लील सामग्रीसँग जोडेर फैलाइएको घटनाले परिवार र समाजमा ठूलो आक्रोश पैदा गरेको छ। यस्ता घटनाले विशेषगरी महिला र किशोर-किशोरीहरू जोखिममा परेका छन्।

सरकारले भने साइबर अपराध नियन्त्रणका लागि नयाँ रणनीति बनाउँदै गरेको दाबी गरेको छ। सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयले हालै साइबर सुरक्षा नीति २०८१ को मस्यौदा सार्वजनिक गरेको छ, जसमा अनलाइन प्लेटफर्मको नियमन, डेटा संरक्षण र साइबर अपराधीलाई कडा सजायको व्यवस्था समेटिएको छ। तर, यो नीति कहिले कार्यान्वयनमा आउँछ भन्ने स्पष्ट छैन।

साइबर अपराधले नेपालको डिजिटल भविष्यलाई चुनौती दिइरहेको छ। सरकार र नागरिक दुवै सचेत नभए हामी ठूलो संकटमा पर्न सक्छौं।" यो समस्याको समाधानका लागि प्रहरीले डिजिटल फरेन्सिक टोली विस्तार गरेको छ भने विभिन्न स्कूल र कलेजमा साइबर सुरक्षा सचेतना कार्यक्रम पनि सुरु भएको छ। तर, यो चुनौतीसँग जुध्न सबैको संयुक्त प्रयास आवश्यक छ।

Read more: 

सहकारी घोटाला प्रकरणमा पूर्वउपप्रधानमन्त्री रवि लामिछाने पक्राउ परेका छन्

ट्विटरको प्रतिष्ठित नीलो चरा लोगो ३५,००० डलरमा बिक्री

आज दिनभरि के के भयो? तिंकुने प्रदर्शन

काठमाडौंमा राजसंस्था पक्षधरको प्रदर्शनमा हिंसा के के भयो?

काठमाडौँ महानगरपालिकाले (KMC) ले पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई तीनकुनेमा भएको प्रदर्शनमा सरकारी सम्पत्तिको तोडफोडका लागि ७ लाख ९३ हजार रुपैयाँ जरिवाना लगाएको छ ।